دنیای آب

 

برای ورود به مباحث هیدرولوژی لازم است مفهوم سیکل هیدرولوژی یا همان چرخه آب را به طور کلی درک کرده و جایگاه و اهمیت هر یک از اجزاء این چرخه را در طبیعت بشناسیم. گردش آب درطبیعت که به آن سیکل هیدرولوژی یا چرخة آب گفته می شود، عبارت است از حرکت وجابجائی آب درقسمت های مختلف کره زمین. این سیکل یک چرخش ساده نیست بلکه مجموعه ای از حرکات وچرخش های مختلف تحت تأثیر نیروهای متفاوتی از جمله نیروی جاذبه، نیروی ثقل، تغییرات فشار و انرژی خورشیدی می باشد. این چرخش در سه بخش مختلف کره زمین یعنی اتمسفر یا هواسپهر، هیدروسفر یا آب سپهر و لیتوسفر یا سنگ سپهر صورت می گیرد. گردش آب در داخل و بین این سه لایه درلایه ای به ضخامت 16 کیلومتر صورت می گیرد که 15کیلومتر آن دراتمسفر و تنها 1 کیلومتر آن در داخل لیتوسفر قرار دارد.

سیکل هیدرولوژی درواقع یک سیکل بدون ابتدا و انتها می باشد. بدین ترتیب که آب ازسطح دریاها وخشکی ها تبخیر شده وارد اتمسفر می گردد و سپس دوباره بخارآب وارد شده به جو طی فرآیندهای گوناگون به صورت نزولات جوی یا بر سطح زمین و یا بر سطح دریاها واقیانوسها فرو می ریزد. پس نزولات جوی ممکن است با سه حالت روبرو شوند:

1- قبل از رسیدن به سطح زمین توسط شاخ وبرگ گیاهان گرفته می شوند. (برگاب، باران گیرش)

2- درسطح زمین جاری می شوند. (رواناب)

3- درخاک نفوذ می کنند.

مقداری از آب که در داخل خاک نفوذ می کند یا براثر تبخیر به هوا برمی گردد یا وارد منابع آب زیر زمینی می شود که سرانجام از طریق چشمه ها و یا تراوش به داخل رودخانه ها مجدداً در سطح زمین ظاهر می گردد. درتمام این موارد آب با تبخیر و بازگشت مجدد به اتمسفر سیکل هیدرولوژی یا گردش آب در طبیعت را تکمیل می کند . شکل فوق،  نموداری از چرخه هیدرولوژی می باشد و نقل و انتقالات آب در طبیعت را نشان می دهد. همانطور که شکل فوق نشان می دهد عناصر مهم گردش آب در طبیعت را بارندگی، رواناب، تبخیر،  تعرق،  نفوذ و جریانهای زیرزمینی تشکیل می دهند. (نقل از کتاب هیدرولوژی کاربردی - دکتر علیزاده)